1. Czym jest rezerwat biosfery?
Rezerwat Biosfery jest obszarem wyjątkowym pod względem naturalności i standardu o międzynarodowym znaczeniu dla ochrony różnorodności biologicznej. Nie należy jednak sądzić, że rezerwaty są potrzebne wyłącznie do ochrony przyrody.
Główne zadania rezerwatu biosfery:
- ochrona krajobrazów, ekosystemów, gatunków, różnorodności genetycznej;
- promowanie zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego terytorium;
- prowadzenie naukowych badań środowiskowych, monitoring, edukację i wychowanie;
- przywrócenie zaburzonych ekosystemów jak najbliżej ich naturalnego stanu;
Każdy rezerwat biosfery miał zawierać trzy specjalnie wyznaczone obszary, w tym jedną (lub więcej) strefę centralną ochrony różnorodności biologicznej, strefę buforową otaczającą strefę centralną oraz strefę przejściową (lub inaczej strefę współpracy). na działalność gospodarczą związaną ze zrównoważonym wykorzystaniem zasobów naturalnych tego regionu.
2. INFORMACJE OGÓLNE O REZERWACH BIOSFERY
2.1 Historia rezerwatów biosfery
1970 – powstał wieloletni międzyrządowy i interdyscyplinarny program MAB („Człowiek i Biosfera” lub „Człowiek i Biosfera”). Organem zarządzającym jest Międzynarodowa Rada Koordynacyjna (ISC).
Listopad 1971 – Pierwsze spotkanie ISS obchodzone jest jako oficjalny dzień założenia programu MAB.
1974 – Założenie pierwszego rezerwatu biosfery w Stanach Zjednoczonych.
1983 – I Międzynarodowy Kongres Rezerwatów Biosfery w Mińsku (Białoruś). Opracowano „Plan działania” na rzecz rozwoju rezerwatów biosfery.
1992 – Konferencja ONZ na temat Środowiska i Rozwoju w Rio de Janeiro (Planeta Earth Summit). Przedstawił „podejście ekosystemowe” w ochronie bioróżnorodności i podkreślił potrzebę analizowania problemów środowiskowych z perspektywy globalnej.
1995 – II Międzynarodowy Kongres Rezerwatów Biosfery w Sewilli (Hiszpania). Strategia przyszłego działania („Strategia Sewilska”) stała się doktryną założycielską programu Człowiek i Biosfera. Statutem programu MAB stało się rozporządzenie w sprawie Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery.
2008 – III Międzynarodowy Kongres Rezerwatów Biosfery w Madrycie (Hiszpania). Zatwierdzono madrycki plan działania. Opiera się na Strategii Sewilli i ma na celu uświadomienie strategicznych zalet dokumentów z Sewilli oraz zwiększenie roli rezerwatów biosfery jako głównych terytoriów uznanych na arenie międzynarodowej dla zrównoważonego rozwoju w XXI wieku.
2016 – IV Światowy Kongres Rezerwatów Biosfery w Limie (Peru). Kongres ma trzy główne cele:
- przegląd realizacji Madryckiego Planu Działań na rzecz Rezerwatów Biosfery 2008-2013, Strategii Sewilli oraz Regulacji z 1995 roku dotyczących Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery;
- ocena wyciągniętych wniosków i nowych wyzwań stojących przed Światową Siecią Rezerwatów Biosfery;
- opracowanie i uruchomienie Planu Działań dla Rezerwatów Biosfery na lata 2016-2025.
2.2 Światowa Sieć Rezerwatów Biosfery
3. HISTORIA UTWORZENIA REZERWATKI REPUBLIKAŃSKIEJ „Pribużskaja Polesia”
Idea utworzenia międzynarodowego obszaru ochrony przyrody na styku trzech krajów – Białorusi, Polski, Ukrainy – pojawiła się w świecie naukowym i publicznym w 1991 roku.
Impulsem do przystąpienia Białorusi do utworzenia Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie” były porozumienia osiągnięte podczas spotkania Prezydenta Republiki Białorusi A.G. Łukaszenka i dyrektor generalny UNESCO K. Matsuura, po czym Ministerstwo Zasobów Naturalnych wraz z Narodową Akademią Nauk i Białoruskim Komitetem Narodowym Programu Człowiek i Biosfera UNESCO (MAB) otrzymało polecenie utworzenia rezerwatu o znaczeniu republikańskim na Polesiu Zachodnim i rozważyć możliwość włączenia tego rezerwatu do transgranicznego obszaru chronionego (Białoruś – Polska – Ukraina).
W 2001 roku naukowcy Narodowej Akademii Nauk Białorusi opracowali program i rozpoczęli praktyczną pracę nad realizacją projektu naukowego „Stworzenie międzynarodowego specjalnie chronionego obszaru przyrodniczego„ Polesie Zachodnie ”na pograniczu Białorusi, Polski, Ukrainy ( białoruski) pod auspicjami UNESCO i wsparciem finansowym OBWE.
Efektem tych prac było ogłoszenie przez Radę Ministrów Republiki Białoruś w dniu 30 maja 2003 r. republikańskiego rezerwatu krajobrazowego „Pribużskoje Polesie” na powierzchni 7950 ha, którego głównymi celami były: biocenozy leśne oraz formacje geomorfologiczne na obszarze, który zajmuje ważne miejsce w krajowej sieci specjalnie chronionych obszarów przyrodniczych.
W tym samym roku decyzją Brzeskiego Komitetu Wykonawczego” № 628 od 09.12.2003 ogłoszono utworzenie Rezerwatu Biosfery „Pribużskoje Polesie”, którego powierzchnia wynosi 48 024 ha w obwodzie brzeskim.
W 2004 r. wniosek o nominację Republiki Białoruś o nadanie terytorium rezerwatu „Pribużskoe Polesie” statusu „Rezerwatu Biosfery UNESCO” został pozytywnie rozpatrzony przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną Programu MAB (Człowiek i Biosfera) a 2 grudnia 2004 r. UNESCO włączyło Rezerwat Biosfery „Pribużskoje Polesie” do świata sieci rezerwatów biosfery z wydaniem odpowiedniego dyplomu.
W latach 2005 – 2007 międzynarodowa grupa robocza, w skład której weszli zainteresowani przedstawiciele trzech krajów – Białorusi, Polski i Ukrainy, przygotowywała dossier nominacyjne o nadanie statusu międzynarodowego transgranicznemu rezerwatowi biosfery „Polesie Zachodnie”, Białoruś – Polska – Ukraina, które została przypisana do obiektu przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną UNESCO Człowiek i Biosfera» в 2012 году.
Obecnie transgraniczny Rezerwat Biosfery UNESCO „Polesie Zachodnie”, Białoruś – Polska – Ukraina jest pojedynczym obiektem Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO i działa w oparciu o trzy części krajowe:
- Republikański rezerwat „Pribużskoje Polesie” (Białoruś);
- Poleski Park Narodowy (Polska) ;
- Szacki Park Narodowy (Ukraina).
Rada Ministrów Republiki Białoruś przyjęła Uchwała z 15.03.2018 nr 199 „O republikańskim rezerwacie krajobrazowym” Pribuzhskoe Polesie ”. Zgodnie z tą uchwałą zmieniono granice, reżim ochrony i użytkowania republikańskiego rezerwatu krajobrazowego „Pribużskie Polesie”, w tym dodatkowe ograniczenia i zakazy prowadzenia działalności gospodarczej. Tak więc, zgodnie z dekretem, całkowita powierzchnia rezerwatu Pribuzhskoe Polesie wynosi obecnie 17 230,6 ha.
4. LOKALIZACJA, OBSZAR I STRUKTURA
Pribużskoje Polesie znajduje się w południowo-zachodniej części Białorusi, na terenie obwodów brzeskiego i małorytskiego obwodu brzeskiego, najcieplejszej części naszego kraju. Obszar ten nie był narażony na zanieczyszczenia radiacyjne, nie ma potencjalnych źródeł zagrożeń dla środowiska. Wszystko to stwarza dogodne warunki dla zachowania unikalnych kompleksów przyrodniczych, wytwarzania produktów przyjaznych dla środowiska i poprawy stanu ludności.
Granica rezerwatu od zachodu biegnie wzdłuż Zachodniego Bugu, od południa wzdłuż granicy Ukrainy i Białorusi, od wschodu wzdłuż granicy obwodów małoryckiego i brzeskiego, a od północy wzdłuż kwartalnych polan leśnictwa brzeskiego .
Powierzchnia republikańskiego rezerwatu krajobrazowego „Pribużskie Polesie” wynosi 17 230,6 ha.
Powierzchnia rezerwatu biosfery Pribuzhskoe Polesie wynosi 48 024 ha.
W celu jak najpełniejszego odzwierciedlenia naturalnego zróżnicowania terytorium i odpowiednio zróżnicowania niezbędnych środków ochrony środowiska, terytorium rezerwatu biosfery podzielone jest na trzy strefy:
- Strefa główna (A) (4,367 ha lub 9,1% terytorium rezerwatu) obejmuje obszary terytorium z najcenniejszymi ekosystemami, dla których ustanowiono najostrzejsze ograniczenia dopuszczalnego użytkowania przyrody.
- Strefa buforowa (B) (25,337 ha lub 52,8% powierzchni rezerwatu) obejmuje stosunkowo nienaruszone krajobrazy naturalne, dla których nie przewiduje się zmiany ani intensyfikacji tradycyjnego użytkowania gruntów.
- Zewnętrzna strefa przejściowa (C) (18.320 ha lub 38,1%) obejmuje działki niezbędne do zapewnienia w chwili obecnej iw przyszłości zrównoważonego, intensywnego i ekologicznie zrównoważonego rozwoju terytorium.
5. CECHY FIZYCZNE I GEOGRAFICZNE
Współrzędne geograficzne:
- punkt centralny – 23 ° 39’16 „E, 51 ° 43’43” N;
- najbardziej wysunięty na północ punkt – 23 ° 51’56 „E, 51 ° 57’00” N;
- najbardziej wysunięty na wschód punkt – 23° 55’18 „E, 51 ° 54’28” N;
- najbardziej wysunięty na południe punkt – 23 ° 40’30 „E, 51 ° 29’58” N;
- najbardziej wysunięty na zachód punkt – 23 ° 31’45 „E, 51 ° 43’4” N
Najwyższym punktem jest Góra Selyakhinskaya – 182,6 m n.p.m.
Niższy punkt terenu: brzeg rzeki Spanovka – 139 m n.p.m.
Dolny punkt zanurzenia: dno jeziora Beloye – 126,4 m n.p.m.
Według stref geobotanicznych Białorusi, terytorium rezerwatu biosfery należy do południowej części strefy leśnej, podstrefy lasów liściastych i mieszanych.
Klimat jest umiarkowany kontynentalny, niestabilnie wilgotny. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7,4°C, w lipcu +18,8°C, w styczniu -4,4°C. Średnie roczne opady: 548 mm.
CECHY HYDROGRAFICZNE
Główną rzeką rezerwatu biosfery Pribuzhskoe Polesie jest Zachodni Bug, płynący wzdłuż jego zachodniej granicy, który dzięki długiemu reżimowi granicznemu zachował swój naturalny kanał i dziewiczą przyrodę w dolinie zalewowej. Przez terytorium rezerwatu przepływają również małe rzeki: Spanovka (w górnym biegu Prirvy), Seredovaya Rechka, Kopayuvka.
Zasoby wodne obejmują również liczne nienazwane strumienie oraz system kanałów rekultywacyjnych.
Największym zbiornikiem rezerwatu biosfery jest staw Tovarny w systemie sztucznych zbiorników hodowli ryb Stradoch. Łącznie na rozpatrywanym obszarze znajduje się około 130 jezior, z czego 7 to duże niziny nie zalewowe, które tworzą grupę jezior brzeskich.
Najmniejszymi strumieniami rezerwatu biosfery są strumienie źródlane, których na tym terenie jest około 10.
Średnie podmokłość terenu wynosi około 28%, jednak mniej zabagniona jest część wschodnia (Polesie Naddnieprowskie) i zachodnia, skłaniająca się ku Bugowi.
CECHY KRAJOBRAZU
Podstawę krajobrazową rezerwatu biosfery stanowią lasy, które zajmują 62% terytorium, bagna i zbiorniki wodne – 6,4%. Ogólnie rzecz biorąc, nienaruszone obszary naturalne stanowią około 72%.
Mokradła „Poleska Dolina Bugu”
Na podstawie materiałów udostępnionych przez organizację publiczną „Ahova Ptuszak Batskaoshchyny”.
6. FAUNA I FLORA
6.1 Fauna
Terytorium Polesia Nadbużskiego charakteryzuje się dużą różnorodnością biotopów, co skutkuje dużą różnorodnością reprezentowanych tu gatunków zwierząt. Najbardziej zbadaną grupą są kręgowce, z których znanych jest tu 310 gatunków. Ssaki reprezentuje 60 gatunków, czyli więcej niż na jakimkolwiek innym chronionym obszarze Białorusi. Różnorodność krajobrazów i lasów decyduje o różnorodności ich mieszkańców. Spośród 47 gatunków ryb i rybopodobnych żyjących w naszym kraju, są tu reprezentowane 32 gatunki, wszystkie 7 białoruskich gatunków gadów i wszystkie 13 białoruskich gatunków płazów.
Awifauna jest najbogatsza i najbardziej zróżnicowana. Spośród 312 gatunków ptaków zarejestrowanych na Białorusi około 220 gatunków występuje na terenie rezerwatu, a ponad 160 gniazduje. Wśród ptaków najliczniej reprezentowani są przedstawiciele rzędów: wróblowaty – 89 gatunków, Charadriiformes – 27 gatunków, Anseriformes – 19 gatunków, jastrzębie – 14, dzięcioły – 9.
Obok gatunków europejskich lasów liściastych: dzięcioła zielonego (Picus viridis) i białogrzbietego (Dendrocopos leucotos), clintucha (Columba oenas), kopciuszka (Phoenicurus phoenicurus), muchołówki białogrzbietej (Ficedula albicollis) można znaleźć las łapacze – mieszkańcy tajgi parva), krzyżodziób świerkowy (Loxia curvirostra), gil (Pyrrhula pyrrhula), dziadek do orzechów (Nucifraga caryocatacetes), puszczyk (Aegolius funereus) itp.
W lesie odnotowuje się prawie wszystkie gatunki dzięciołów żyjących w Europie. W tym dzięcioły z Czerwonej Księgi: dzięcioły zielone (Picus viridis) i dzięcioły białogrzbiete (Dendrocopos leucotos). Rzadki dzięcioł siwy (Picus canus) i dość pospolity największy przedstawiciel tego zakonu – dzięcioł żółty lub czarny (Dryocopus martius). Dzięcioł syryjski mieszka w osadach.
Terytorium rezerwatu zamieszkuje 49 gatunków ptaków, 9 gatunków ssaków, 2 gatunki gadów, 2 gatunki płazów, 2 gatunki ryb oraz około 30 gatunków bezkręgowców objętych III edycją Red. Księga Republiki Białorusi .
Na zbiornikach wodnych bąk pospolity to bąk duży, występuje bąk mały. Rybitwy białoskrzydłe, czarnoskrzydłe i czarnoskrzydłe gniazdują w dużych koloniach na terenach zalewowych rzek i na stawach. A oto muchomor o szarych policzkach. Powszechnymi mieszkańcami zarośli trzcinnikowatych są krzewinki, sikora fiszbinowa i świerszcz słowik – gatunek rzadki i chroniony w Europie. Na stawach można też zobaczyć jedną z najrzadszych kaczek w Europie – gatunek zagrożony na całym świecie – kaczkę białooką. Nad brzegami rzek, na stepowych suchych łąkach i na suchych piaszczystych wyspach gniazdują gniazda rybitwy białoczelnej i ogoniastej. Na wilgotnych łąkach innym zagrożonym na całym świecie gatunkiem brodzącym jest rafa wielka.
Wiosną i jesienią, w okresie migracji, na zbiornikach gromadzą się liczne rzadkie ptaki drapieżne: bielik (Haliaeetus albicilla), rybołów (Pandion haliaetus), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), koń hobbystyczny (Falco subbuteo) . Można również zaobserwować rzadkie gatunki brodźców: biegus zmienny (Calidris ferruginea), zmienny (Calidris alpine), biegusa białego (Calidris temmincki), ślimaka wielkiego (Tringa nebularia), biegusa obrączkowanego (Charadrius hiaticula). Modraszka (Parus cyanus) była kilkakrotnie obserwowana zimą.
Stwierdzono 16 gatunków nietoperzy, w tym gatunki chronione: szirokuszka pospolita, nocek Natterer. Inne rzadkie ssaki w Europie występują: łoś, wilk, borsuk, popielica i pułk leszczyny, bóbr, wydra.
Popularnym gatunkiem w stawach hodowlanych jest żółw błotny (Emys orbicularis). W okolicach wsi Medno znane są siedliska ropuchy leśnej (Bufo calamita). Świat bezkręgowców jest wyjątkowo bogaty, ale słabo zbadany. W starych wydrążonych drzewach w lasach dębowych można znaleźć wosk pustelnika, na leśnych bagnach czarnego motyla Apollo i dużego pływającego pająka. W sumie w Czerwonej Księdze Republiki Białorusi znajduje się około 30 gatunków owadów.
6.1 Flora
Flora Przybużańskiego Polesia obejmuje ponad 700 gatunków wyższych roślin naczyniowych. Polesie Przybużskie jest jedynym miejscem wzrostu majestatycznej paproci majestatycznego Przybużaskiego, a tarczki pospolitej i mytnika leśnego na białoruskim Polesiu. Na początku lat 90. odnotowano nową roślinę drzewiastą dla Białorusi – austriacką jemiołę.
Można tu jednocześnie spotkać gatunki subarktyczne (mącznica lekarska, dziki rozmaryn) – przedstawiciele gatunków leśno-tundrowych i pontycznych (koniczyna górska, pięciornik srebrzysty, tymotka stepowa, kostrzewa poleska) – przedstawiciele stepów południowych; gatunki borealne (samica kochedzhnik, koniczynka, borówki, borówki, borówki brusznicy, nagietek bagienny, roczna limfoida, świerk pospolity, wierzba krucha) – gatunki niemoralne powszechne w strefie tajgi (grab pospolity, wiąz szypułkowy i szypułkowy, lipa drobnolistna, zagajnik szlachetny, gwieździec lancetowaty, bielnik pospolity, kopyto pospolite) są typowymi mieszkańcami lasów mieszanych i liściastych Europy; Gatunki atlantyckie (Zhannovets paniculata, siwowłosa buława pospolita, wrzos) – rosnące w nadmorskiej części atlantyckiej Europy oraz gatunki sarmackie (goździk piaskowy, ochotka, traganek piaskowy, kafelkowaty szpikulec) – pospolite między kontynentalnymi lasami borealnymi a stepami.
Rośnie tu ponad 30 gatunków roślin i grzybów zawartych w Czerwonej Księdze Republiki Białorusi .
W zbiornikach rezerwatu występuje bardzo rzadka owadożerna roślina wodna – aldrovanda pęcherzykowa (Aldrovanda vesiculosa ) – gatunek reliktowy. Jest to wieloletnie zioło wodne o nitkowatej, lekko rozgałęzionej łodydze o długości 5-10 cm.Liście rośliny są wyposażone we wrażliwe włoski, które tworzą aparat pułapkowy. Wyłapując małe skorupiaki i owady, roślina trawi je i przyswaja składniki odżywcze.
Flora tego obszaru, zwłaszcza południowa i środkowa część rezerwatu, jest interesująca przede wszystkim ze względu na rosnącą tu różnorodność storczyków. Wśród nielicznych lasów liściastych i iglasto-liściastych na obrzeżach, na glebach zasobnych w wapń rośnie jeden z najpiękniejszych i najrzadszych storczyków strefy umiarkowanej – pantofelek pospolity (Cypripedium calceolus). Roślina ma 25-50 centymetrów wysokości z dużymi liśćmi i dużą do 8 centymetrów z bardzo pięknymi żółto-ciemnofioletowymi kwiatami.
W lasach liściastych i jasnych, na suchych polanach i krawędziach lasu rośnie ciemnoczerwony dremilik (Epipactis atrorubens), na omszałych terenach bagiennych lasów iglastych, mieszanych i liściastych na obszarach zacienionych występują gawrony trójkośne (Corallorhiza trifida) .
Na otwartych torfowiskach leśnych, wilgotnych i podmokłych łąkach można spotkać bardzo rzadki w Europie paznokieć majowy (Dactylorhiza majalis). Pod okapem lasów dębowych ogromne obszary ciągłych zarośli tworzą jedna z nielicznych białoruskich lian – bluszcz pospolity. Właśnie tam, pod okapem dębów i grabów, rośnie zielonokwiatowa łuczka (Platanthera chloranta), czerwona główka pyłkowa (Cephalanthera rubra), w wilgotnych lasach iglastych i liściastych, jajowata skrytka (Listera ovate). Na obrzeżach otwartych torfowisk leśnych, na podmokłych łąkach i skrajach lasu można zobaczyć rzadkie, piękne rośliny – kosaćca syberyjskiego (Iris sibirica) i szaszłyk kaflowy (Gladiolus imbricatus).
Prawie wszystkie formacje leśne na Białorusi, z wyjątkiem olszy szarej, reprezentowane są przez niewielkie fragmenty lub masywy roślinności leśnej. Głównymi gatunkami lasotwórczymi są: sosna, olsza czarna, brzoza, dąb. W drzewostanie występują także lasy grabowe, świerkowe, klonowe, lipowe, jesionowe i osikowe. Ciekawe i oryginalne są zbiorowiska leśne w sąsiedztwie hodowli ryb Stradoch.
Tutaj suche kontynentalne wydmy piaszczyste porośnięte lasami sosnowymi, torfowiska przejściowe i wysokie przeplatają się z małymi otwartymi i krzaczastymi torfowiskami nizinnymi oraz olsami czarnymi. Subatlantyckie i środkowoeuropejskie lasy dębowo-grabowe ze zbiorowiskami leśnymi zachodniej tajgi, reprezentowane przez lasy świerkowe porastające wyspowe obszary poza zasięgiem i będące największym z wyspowych lasów świerkowych na Białorusi.
Na terenie Polesia Nadbużskiego występują lasy łęgowe, typowe europejskie lasy liściaste i północne tajgi, lasy jałowcowe i nieużytki wrzosowe oraz zanikające niezwykle rzadkie na Białorusi zbiorowiska piaszczystych łąk. W dolinie rzeki. Zachodni Bug i r. Kopayuvka, naturalna równina zalewowa, nisko położone eutroficzne łąki zostały zachowane, fragmenty łąk stepowych są reprezentowane na równinie zalewowej Zachodniego Bugu. Wśród lasów na terenach nizinnych rozproszone są małe masywy bagienne, głównie nizinne, ale także fragmenty torfowisk przejściowych i wysokich.
7. PAŃSTWOWA INSTYTUCJA ŚRODOWISKA REZERWAT REPUBLIKAŃSKI POLESIE PRZYBUŻSKOJE
Państwowa instytucja ochrony środowiska „Republikański rezerwat” Pribuzhskoe Polesie ” została utworzona w celu zarządzania kompleksem przyrodniczym znajdującym się na terenie rezerwatu i rezerwatu biosfery. Celem działalności Zakładu jest pełne zaspokojenie potrzeb obywateli, społeczeństwa i państwa w zakresie ochrony zespołów przyrodniczych i obiektów obszarów ochrony przyrody.
Główne zadania to:
- zapewnienie warunków do zachowania w stanie naturalnym zespołów i obiektów przyrodniczych znajdujących się na jego terenie;
- organizowanie realizacji działań z zakresu ochrony środowiska na obszarach chronionych oraz zapewnienie przestrzegania ustalonego reżimu jego ochrony i użytkowania;
- organizowanie i prowadzenie obserwacji terenowych mających na celu badanie zespołów i obiektów przyrodniczych, ocenę i prognozowanie sytuacji ekologicznej, tworzenie naukowych podstaw ochrony przyrody, zachowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, reprodukcję i racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych, udział w monitoringu środowiska;
- edukacja ekologiczna ludności i promocja ochrony środowiska;
- zachowanie kompleksu przyrodniczego jako historycznie ukształtowanego krajobrazu i genetycznego funduszu flory i fauny;
- organizacja i realizacja edukacji ekologicznej, edukacji i wychowania ludności;
- zachowanie dziedzictwa kulturowego (obiekty etnografii, archeologii, historii itp.);
- organizacja turystyki;
- zarządzanie zintegrowaną gospodarką opartą na naukowo ugruntowanych tradycyjnych technologiach i zaawansowanych osiągnięciach zarządzania przyrodą;
- prowadzenie działalności gospodarczej i innej zgodnie z ustalonym reżimem ochrony i użytkowania terytorium rezerwatu i rezerwatu biosfery.
8. LUDNOŚĆ I KULTURA
Ważną cechą Polesia Przybużskiego jest położenie na styku trzech kultur: białoruskiej, ukraińskiej i polskiej, co doprowadziło do syntezy tu różnych tradycji etnicznych, przejawiających się w życiu codziennym, obrzędowości, a zwłaszcza w języku.
Specyfika dialektologiczna regionu może zainteresować nie tylko specjalistów, ale także miłośników egzotycznego językoznawstwa.
Współczesny skład etniczny ludności na terenie transgranicznego rezerwatu biosfery „Polesie Zachodnie” kształtował się przez długi czas pod wpływem złożonego kompleksu czynników przyrodniczych, historycznych i społeczno-gospodarczych.
Obecnie w tym regionie prawie całą populację reprezentują trzy ludy wschodniosłowiańskie z rodziny języków indoeuropejskich: Białorusini, Ukraińcy i Rosjanie, a także przedstawiciele grupy zachodniosłowiańskiej – Polacy. Naród tytularny to Białorusini, których udział w ogólnej populacji regionu wynosi około 80%.
Wśród mniejszości narodowych pierwsze miejsce zajmują Ukraińcy, choć generalnie w obwodzie brzeskim na pierwszym miejscu (ok. 10%) są Rosjanie. Udział innych narodowości wśród ludności zamieszkującej teren rezerwatu jest dość znikomy.
Jednak nie zawsze tak było. Przed II wojną światową Żydzi stanowili znaczną część składu etnicznego ludności regionu. Tak więc według danych pierwszego wszechrosyjskiego spisu ludności z 1897 r. Żydzi stanowili około 10% ludności obwodu brzeskiego. A w mieście Domaczewo, położonym na terenie nowo utworzonego rezerwatu, Żydzi stanowili większość ludności. Według danych polskiego spisu powszechnego z 1931 r. w powiecie brzeskim mieszkało 112248 Białorusinów (oficjalnie 95226 osób zostało zapisanych jako „tuchowie”, a tylko 17022 było Białorusinami), 50248 Polaków, 32089 Żydów, 17926 Ukraińców, 3075 Rosjan, 59 Niemców, 19 Czechów, 6 Litwinów, 2511 innych.
Struktura religijna (wyznaniowa) ludności jest ściśle związana ze składem etnicznym mieszkańców, historią formowania się terytorium etnicznego. Przed przyjęciem chrześcijaństwa ludność mieszkająca na terenie planowanego rezerwatu charakteryzowała się pogaństwem. Od X wieku. Wśród mieszkańców regionu stopniowo zaczęło się szerzyć chrześcijaństwo. W czasach Wielkiego Księstwa Litewskiego prawosławie uważano za religię państwową. Po unii Krew (1385) wpływ Kościoła rzymskokatolickiego zaczął wzrastać. Wraz z emigrantami przenika tu judaizm, a od XVI wieku protestantyzm. Po uchwaleniu unii brzeskiej w 1596 r. Kościół unicki stopniowo zaczął odgrywać wiodącą rolę dla mieszkańców regionu. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) i przekazaniu terytorium współczesnej Białorusi pod jurysdykcję Rosji, wiodąca rola ponownie przeszła na prawosławie.
Na początku XX wieku. wśród wierzących udział prawosławnych w regionie wynosił około 80%, katolików – 7%, Żydów – 11%. W okresie akcesji regionu do Polski (1921-1939) liczba wyznawców katolicyzmu znacznie wzrosła, ale udział wyznawców prawosławia wyniósł około 70%. Wraz z protestantami udział religii chrześcijańskich w tym okresie wynosił ponad 80%. Protestanci po raz pierwszy pojawili się na terenie planowanego rezerwatu w 1564 roku, kiedy Nikołaj Radziwiłł na prawym brzegu Bugu w rejonie Domaczewa założył dwie kolonie luterańskie dla Holendrów – Neudorf i Neubrov. Na początku XIX wieku. było około 300 protestantów. Obecnie w obwodzie brzeskim zarejestrowanych jest około 40 parafii głównych ruchów religijnych. Wśród nich 25 to prawosławni, 2 to katolicy, 10 to protestanci. Jest niewielu wyznawców innych religii, dlatego nie odgrywają oni ważnej roli w życiu duchowym społeczeństwa.
Drewniane kościoły i świątynie uważane są za niewątpliwe dziedzictwo regionu. Najstarsze świątynie są doskonałymi przykładami architektury kultu Polesia:
Wsie zachowały elementy dawnego układu, charakterystyczne dla regionu i wpisane w naturalne otoczenie. Lokalne tradycyjne formy stały się powszechne w budowie budynków mieszkalnych i budynków gospodarczych. Na uwagę zasługuje ich bogaty wystrój. Tutaj przetrwały i zachowały się budynki mieszkalne, w których pod jednym dachem łączy się chata i stodoła. Wiele osiedli położonych na obrzeżach wsi zbudowanych jest na zasadzie zagrodów.
Miejscowi mieszkańcy pieczołowicie czczą pamięć o bohaterskich i tragicznych wydarzeniach minionych wojen, opiekując się międzynarodowym cmentarzem I wojny światowej, na którym pochowano 1346 żołnierzy Rosji, cesarskich Niemiec, Austro-Węgier, Polski, w miejscach heroicznych bitwy 1941-1944, o pomniki ofiar II wojny światowej.
9. EDUKACJA EKOLOGICZNA I DOROCZNY FESTIWAL „SEKRETY POLESIA PRZYBUŻSKIEGO”
Edukacja ekologiczna, wraz z działaniami na rzecz ochrony przyrody, jest jednym z priorytetowych obszarów pracy Państwowej Instytucji Publicznej „Republikański Rezerwat Przyrody „Polesie Przybużskie”.
Głównymi kierunkami działalności środowiskowej i edukacyjnej Państwowej Instytucji Publicznej „RZ” Pribuzhskoe Polesie” są:
- praca z uczniami (organizacja prezentacji w szkołach);
- pracować z mediami;
- działalność reklamowa i wydawnicza;
- wycieczki ekologiczne i turystyka edukacyjna;
- współdziałanie z kadrą pedagogiczną i władzami oświatowymi;
- akcje ekologiczne, konkursy, festiwale.
Coroczny festiwal „Sekrety Polesia Przybużskiego”
Aby zwiększyć świadomość ekologiczną i edukację uczniów, republikański rezerwat „Pribużskie Polesie” organizuje tradycyjne coroczne festiwale „Sekrety Przybużańskiego Polesia”. Przeprowadzane są w kilku etapach w ciągu roku kalendarzowego.
Pierwszy etap obejmuje edukacyjną, lokalną historię, wycieczki krajoznawcze lub wędrówki po terenie rezerwatu biosfery (kwiecień-wrzesień).
Drugi etap to zabawa. Składa się z gry ekologicznej dla zespołów z różnych instytucji edukacyjnych (od szkół po uczelnie) i składa się z toru przeszkód, questu oraz quizu tematycznego.
Ostatnim etapem jest końcowy program konkursowy, w którym biorą udział zespoły, które przeszły poprzednie etapy. Z reguły nominacji jest kilka: prezentacja zespołu, konkurs fotografii artystycznej, konkurs muzyczny.
Zwycięzcy festiwalu otrzymują dyplomy i cenną nagrodę, a laureaci dyplomy i nagrody honorowe.
10. LOKALNA FUNDACJA ŚRODOWISKOWA „REZERWACJE WOJEWÓDZTWA BRZESKIEGO”
16 października 2012 r. Główny Wydział Sprawiedliwości Brzeskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego zarejestrował Lokalny Fundusz Ekologiczny „Zakazniki Obwodu Brzeskiego”. Jej założycielami są Państwowe Instytucje Ochrony Środowiska:
- Republikański rezerwat biologiczny „Sporovsky”;
- Rezerwat republikański „Polesie Nadbużskie”;
- Rezerwat o znaczeniu republikańskim „Vygonoshchanskoe”;
- Rezerwaty o znaczeniu republikańskim „Sredniaja Prypeć” i „Błota Olmańskie”;
- Rezerwaty krajobrazowe o znaczeniu republikańskim „Środkowa Prypeć” i „Prostyr”;
- Rezerwaty o znaczeniu republikańskim „Środkowa Prypeć” i „Łuniński”;
- Republikański rezerwat krajobrazowy „Zvanets”.
Celem Funduszu jest zwiększenie trwałości funkcjonowania systemu specjalnie chronionych obszarów przyrodniczych (SPNA) w obwodzie brzeskim.
Główne działania Fundacji mają na celu realizację następujących zadań:
- Promowanie ochrony przyrody poprzez podnoszenie prestiżu systemu PA;
- Realizacja wspólnych działań w zakresie monitorowania systemów przyrodniczych obszarów chronionych;
- Pomoc w organizacji i prowadzeniu badań naukowych;
- Opracowywanie i publikowanie pomocy dydaktycznych i artykułów naukowych;
- Wdrażanie działań na rzecz zachowania unikalnych zespołów przyrodniczych;
- Realizacja programów społecznych, gospodarczych, kulturalnych i środowiskowych w regionie;
- Rozwój ekoturystyki i inne.
11. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
• Projekt „Interakcja w dziedzinie bioróżnorodności i zmian klimatycznych na przykładzie transgranicznego rezerwatu biosfery „Polesie Zachodnie” w ramach programu UNESCO, w kontekście Japan Trust Fund Project na temat interakcji w zakresie bioróżnorodności i klimatu zmiana na przykładzie transgranicznego rezerwatu biosfery „Polesie Zachodnie” (darczyńca – Japan Trust Fund);
• Projekt „Szkoła im. Domaczewo jako Centrum Ekologiczne „w ramach programu wsparcia finansowego wspólnego projektu UNDP/UE nr 00062795 „Zrównoważony rozwój na poziomie lokalnym”.
• Projekt „Trasa rowerowa” Śladami Przybużańskich Tajemnic” (2013-2014) w ramach Programu Współpracy Transgranicznej „Polska – Białoruś – Ukraina” „2007 – 2013”, realizowany przez nauczycieli Instytutu Turystyki i Rekreacji Państwowej Wyższej Szkoły. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej oraz wykładowców Wydziału Geografii Brzeskiego Uniwersytetu Państwowego im. Puszkina.
• Projekt międzynarodowej pomocy technicznej nr IPBU.01.02.00-78-540/11-00 „Utworzenie kompleksu informacyjnego w zakresie transgranicznej turystyki ekologicznej w Euroregionie „Bug” (2013-2015) Programu współpraca transgraniczna „Polska – Białoruś – Ukraina” 2007 – 2013. Realizatorem projektu na terenie Białorusi jest Brzeski Obwodowy Związek Rolno-Przemysłowy.
• Projekt „Organizacja ekologicznie zrównoważonego użytkowania gruntów łąkowych położonych na terenie lub w sąsiedztwie republikańskiego rezerwatu biosfery UNESCO „Polesie Nadbużskie” (2013 – 2014) w ramach programu SEKTOR Regionalnego Centrum Ekologicznego na Europę Środkowo-Wschodnią. Inicjatorem projektu było Stowarzyszenie Publiczne „Fundusz Obszarów Przyrody Obwodu Brzeskiego”. Projekt został zrealizowany przez Pribuzhskoe Polesie RZ.
• Projekt międzynarodowej pomocy technicznej nr IPBU.01.02.00-78-540/11-00 „Utworzenie kompleksu informacyjnego w zakresie transgranicznej turystyki ekologicznej w Euroregionie „Bug” (2013-2015) Programu współpraca transgraniczna „Polska – Białoruś – Ukraina” 2007 – 2013. Realizatorem projektu na terenie Białorusi jest Brzeski Obwodowy Związek Rolno-Przemysłowy.
• Inicjatywa projektowa 1.1.7 „Rozwój sieci centrów informacji o środowisku” (2015-2017) projektu międzynarodowej pomocy technicznej „Pomoc w przejściu Republiki Białorusi do „zielonej” gospodarki” realizowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Program. Realizacja inicjatywy ma na celu stworzenie centrum informacyjnego i rozwój infrastruktury rezerwatu przyrody Pribuzhskoe Polesie.
• Lokalna inicjatywa „Centrum Fizjologii Domaczewskiego – zdrowy wypoczynek dla całej rodziny”, realizowana w ramach międzynarodowego projektu pomocy technicznej UE/UNDP 73130 „Promocja rozwoju lokalnego w Republice Białorusi”.
Elektroniczna wersja publikacji „Rekomendacje dla tworzenia łąk entomofilnych…” w ramach programu sektorowego na Białorusi
Elektroniczna wersja publikacji „Bursztynowy Miód Przybużskie Łąki” w ramach programu sektorowego na Białorusi 12. MONITOROWANIE
Terytorium Polesia Nadbużskiego było od kilkudziesięciu lat poligonem doświadczalnym do monitorowania:
- ekosystemy (monitoring prowadzony jest przez Państwową Instytucję „RZ” Pribuzhskoe Polesie „);
- polowanie na gatunki zwierząt (przez użytkowników gier);
- naukowy (przez Narodową Akademię Republiki Białoruś i uniwersytety);
- wody powierzchniowe (Państwowy Instytucja „Brestoblhydromet”, Państwowy Instytucja „Republikańskie Centrum Kontroli Analitycznej w Dziedzinie Ochrony Środowiska” Brzeskie Obwodowe Laboratorium Kontroli Analitycznej), który jest realizowany na trzech stanowiskach hydrologicznych:
1) Rzeka Zachodni Bug – v. Tomashówka (przedział graniczny);
2) Bug Zachodni – g. Domaczewo (przejście graniczne);
3) R. Kopayuvka – wieś Leplevka (most, skręć na Domaczewo z autostrady P-94); - reżim wodny (GU „Brestoblhydromet”), rozpoczęty w 1949 r. na rzece Kopayuvka na odcinku czerskim, gdzie znajduje się stacja wodowskazowa.
